بلاک چین چیست و چگونه کار میکند؟
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
بلاک چین یک نوع شیوه ذخیره اطلاعات به حساب میآید که بزرگترین ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین و اتریوم از این تکنولوژی استفاده میکنند. بلاک چین حوزهای است که در یک دهه اخیر به شدت جهان را تحت تاثیر خود قرار داده است. در این مقاله از ارزکت با ما همراه باشید. بلاک چین یک نوع دیتابیس است. یعنی مجموعه از اطلاعات که به صورت الکترونیکی در یک سیستم کامپیوتری ذخیره و نگهداری میشود. بلاک چین دیتا و اطلاعات را به جدیدترین روش ذخیره میکنند.
یک زنجیره بلاکی اطلاعات را به صورت گروهی جمع آوری و در خود جای میدهد. این بلاکها ظرفیت محدودی دارند و یک مقدار مشخصی از اطلاعات را در خود میتوانند جای دهند. وقتیکه ظرفیت یک بلاک پر شد، به بلاک پر شده قبلی اضافه میشود و به این ترتیب زنجیرهای از بلاکهای حاوی اطلاعات شکل میگیرد. در دنیای تکنولوژی امروز که اطلاعات حرف اول را میزند و روزانه دریایی از دادهها و اطلاعات وارد این عرصه میشود، نگهداری و ثبت درست از این اطلاعات است که انسان را به سمت پیشرفت میبرد.
در چند سال اخیر ارزهای دیجیتال رمزنگاری شده بسیاری مانند بیت کوین ، ریپل و اتریوم از محبوبیت و استقبال بینظیری نزد مردم برخوردار شده و کاربران بسیاری در جهان به دنبال استخراج و تبدیل پولهای خود به ارزهای دیجیتال هستند؛ چرا که این روزها بسیاری از افراد با خرید و استخراج این ارز توانستهاند به پول زیادی دست پیدا کنند.
بیت کوین از سال ۲۰۰۹ میلادی معرفی شد و به تدریج به مشهورترین ارز دیجیتال در سراسر جهان که ارزش بسیار بالایی پیدا کرد. گفته می شود ارزهای دیجیتال رمزپایه غیرقابل هک هستند و باید به صورت ناشناس و با استفاده از سخت افزارهای قدرتمندی از پلتفرم های مخصوص استخراج این نوع ارزهای مجازی، استخراج یا به اصطلاح ماینینگ شوند. در واقع باید گفت که ارزهای دیجیتال رمزنگاری شده بر پایه فناوری بلاک چین (Blockchain) هستند که حقیقتا نقش یک پایگاه داده را برای رمزنگاری، ثبت و ایمن سازی تراکنشهای دیجیتالی بازی میکنند.
در حقیقت بلاک چین از آن دسته از فناوریهای جدید و پیشرفته است که توانسته سیستم تبادل پول در جهان را متحول کند. البته نحوه عملکردو کاربرد آن کاملا پیچیده و متفاوت است. اگر بخواهیم به زبان ساده توضیح دهیم، بلاک چین یک سیستم ثبت اطلاعات و گزارشات است. که اطلاعات ذخیره شده روی آن، میان همه اعضای یک شبکه به اشتراک گذاشته میشود. با رمزنگاری و توزیع دادهها، امکان هک کردن، حذف و دستکاری اطلاعات، تقریبا وجود ندارد.
کلمه بلاک چین برای اولین بار با پیدایش بیت کوین بهوجود آمد و این راهکاری بود برای ذخیره اطلاعات مربوط به دارایی کاربران. بلاک چینها بهصورت خصوصی و فقط برای اهداف خاص در یک نهاد و سازمان میتوانند مورد استفاده قرار بگیرند، که به آنها بلاک چین سازمانی هم گفته میشود. بلاک چین را میتوان یک نوع خاص از پایگاه داده در نظر گرفت که میتواند اطلاعات مختلف را خیلی امن و غیرقابل دستکاری در خود ذخیره کند.
بلاک چین چیست؟
بلاک چین یک شبکه متشکل از اعضای مختلف برای پردازش و ذخیره امن اطلاعات است. این شبکه یک نوع دفتر کل توزیع شده یا DLT است. در نتیجه یک نسخه از اطلاعات ذخیره شده در زنجیره بلوک اصلی در اختیار هر عضو شبکه قرار دارد. اعضای این شبکه نود (N0d) یا گره نامیده میشوند. ارتباط نودهای این شبکه به صورت (همتا به همتا) است.
اطلاعات در بلاک چین به صورت مجموعهای از تراکنشهای پردازش شده، در واحدهای بزرگتری بهنام بلاک قرار داده میشوند. زمانیکه یک بلاک به زنجیره بلوکی اضافه میشود، دیگر امکان تغییر، دستکاری یا پاک کردن اطلاعات وجود ندارد. برای اطمینان از این کار، تکتک اطلاعات درون بلاک قبل از ذخیرهشدن، رمزنگاری شده و در انتها کل بلاک نیز رمزنگاری میشود.
علاوهبراین، در عملیات رمزنگاری هر بلاک از رمز بلاک قبلی نیز استفاده میشود که باعث ایجاد یک ارتباط زنجیرهای بین بلاکها شده و به همین خاطر به چنین شبکهای زنجیرهی بلوکی میگویند. این فرایند رمزنگاری شده توسط توابع پیچیده ریاضی بهنام (تابع هش) انجام میگیرد. ویژگی تابع هش اینست که هر ورودی که به آن بدهید، یک خروجی با طول ثابت تولید میشود. اگر جدیدترین بلاک بیت کوین را بررسی کنیم، میبینیم که در هش آن از هش بلاک قبلی استفاده شده و بلاک قبلی نیز هش بلاک قبل خود را دارد. اگر به همین ترتیب هش بلاکها را تا انتها بررسی کنیم، به اولین بلاک زنجیره میرسیم که به آن جنسیس بلاک (Genesis Block) گفته میشود.
بلاک چین چگونه کار میکند؟
قسمت اصلی هر بلاک چین فرآیند ماینینگ آن است که بر مبنای الگوریتم هشینگ انجام میگیرد. در قسمت قبل توضیح دادیم که هش، خروجی تابع ریاضی است. ورودی این تابع هر مقداری میتواند باشد. اما خروجی آن یک مقدار منحصر به فرد با اندازه ثابت است. توابع هش، یک طرفه هستند و با داشتن خروجی نمیتوان به ورودی آنها دست پیدا کرد. یک طرفه بودن هش، باعث ایجاد امنیت در شبکه بلاک چین میشود.
اطلاعات موجود در هر بلاک شامل هش بلاک قبل و تراکنشهای تایید است. برای ایجاد رقابت بین ماینرها، مفهومی بهنام نانس (Nonce) بر اساس سختی شبکه به اطلاعات اضافه میشود. نانس، به معنی (عددی که یکبار استفاده میشود)، است. این عبارت توسط شبکه تعریف شده است و ماینرها به دنبال یافتن آن هستند. از آنجایی که تغییرات کوچک در ورودی، خروجی هشینگ را عوض میکند، از اینرو، ماینرها نانسهای مختلفی به ورودی اضافه و امتحان میکنند تا در نهایت خروجی هش مناسب را پیدا کنند.
این خروجی شامل تعدادی صفر بر اساس نانس استفاده شده است. پس از اینکه ماینری هش را حل کرد. نانس نهایی را به کل شبکه میفرستد. دیگر گرهها با قرار دان نانس در اطلاعات بلوک و اجرای تابع هش، صحت این ادعا را بررسی میکنند. در صورت تایید بلوک به زنجیره اضافه میشود.
در نهایت وقتی بلاک ایجاد شد اطلاعات آن در کل شبکه توزیع میشود تا دفتر کل برای تمامی گرهها بهروز شود. اگر علی پس از انتقال 2 بیتکوین خود به رضا، بار دیگر بخواهد 2 بیتکوین به حسین بفرستد، نودها با بررسی دفتر کل به این نتیجه میرسند که علی این مقدار ارز را ندارد. بنابراین تراکنش انجام نمیشود. این مساله با نام «خرج مضاعف» (Double Spending) مطرح است که بلاک چین از آن جلوگیری میکند.
انواع بلاک چین
انواع بلاک چینها در یک تقسیمبندی کلی به چهار دسته تقسیم میشوند. این چهار دسته عبارتند از:
- عمومی (Public)
- خصوصی (Private)
- هیبرید (Hybrid)
- کنسرسیوم (Consortium).
عملکرد بلاک چینها در فاکتورهایی مثل توانایی دیدن تراکنشها، شرایط پیوستن نود جدید به شبکه و دیگر موارد، با هم متفاوت هستند.
بلاک چین عمومی: در بلاک چین عمومی که Permissionless هم نامیده میشود. محدودیتی برای دیدن تراکنشها و پیوستن نودهای جدید به شبکه و شرکت در تأیید تراکنشها نیست. هیچکدام از نودها قدرت یا اختیار بیشتری نسبت به سایر نودها ندارد و شبکه بهطور غیرمتمرکز است. بلاک چین عمومی بیشترین درجه اعتماد و امنیت را دارد. اما سرعت پردازش تراکنشها کم و در زمان شلوغی، شبکه دچار مشکل مقیاس پذیری (Scabality) میشود. از جمله بلاک چینهای عمومی میتوان به شبکههایی مثل بیت کوین، اتریوم و لایت کوین اشاره کرد.
بلاک چین خصوصی: بلاک چین خصوصی همانطور که از نامش معلوم است، قابل دسترسی عموم افراد نیست. این بلاک چین بیشتر توسط شرکتها و سازمانها استفاده میشود و تنها به نودهای خاصی اجازه پیوستن به شبکه داده میشود. تعیین سطح امنیت، دسترسی و فعالیتها هر نود توسط یک بخش کنترل میشود. پس بلاک چینهای خصوصی در ابعاد کوچکتری نسبت به بلاک چینهای عمومی پیادهسازی میشوند و بیشتر برای سیستمهایی مثل رأیگیری، زنجیرهی تأمین، هویت دیجیتال و غیره به کار میروند. از جمله بلاک چینهای خصوصی میتوان Multi Chain، Hyperledger projects و Corda را نام برد.
بلاک چین کنسرسیوم: یک شبکه نیمه متمرکز است، که عموما توسط چند سازمان اداره میشود. این بلاک چین بیشتر توسط بانکها و إدارات دولتی مورد استفاده قرار میگیرد و برعکس بلاک چینهای خصوصی، مدیریت و تبادل اطلاعات را بین سازمانهای مختلف انجام میدهد. به این ترتیب سازمانها کنترل بهتری روی منابع دارند و امنیت شبکه بیشتر میشود.
بلاک چین هیبرید: این بلاک چین ترکیبی از بلاکهای عمومی و خصوصی است که ویژگی هر دو آنها را داراست. همچنین مشخص کرد که چه میزان از شبکه بلاکی برای همه قابل دسترس باشد و چه قسمتی خصوصی باقی بماند. به قسمتهای عمومی همه میتوانند بپیوندند، اما به قسمت خصوصی، نیاز به اجازه دسترسی است. دراگون چین یک بلاک چین هیبریدی است.
مفهوم بلاک چین
بلاک چین از دو کلمه بلاک (Block) و چین (Chain) شده است، که به معنی زنجیره بلاک است. اطلاعات داخل یک سری بلاکها هستند که این بلاکها، زنجیرهوار به هم متصل هستند، به همین علت، دقیقا مطابق با نوع کاربردی که دارد، بلاک چین نامگذاری شده است. دلیل اینکه بعضی افراد تصور میکنند بلاک چین و بیت کوین یک چیز هستند، این میتواند باشد که تکنولوژی بلاک چین برای اولین بار در کد نویسی بیت کوین معرفی شد.
بعد از آن ارزهای دیگری توانستند از این فناوری استفاده کرده و کوین خود را راهاندازی کنند، اما بعدها با شناخت بیشتر، متوجه شدند که کاربرد بلاک چین تنها در دارایی دیجیتالی نیست و کاربردهای بسیار زیاد دیگری هم دارد. اگر به بلاک چین به عنوان پایگاه داده مستقل نگاه شود، کاربران از بلاک چین بهعنوان ابزاری برای هماهنگی افراد مختلف استفاده میشود. در این سیستم هیچکس توانایی ویرایش دادهها را خارج از قوانین سیستم ندارد. پس میتوان نتیجه گرفت که دفتر کل متعلق به همه کاربران است و اگر تغییری قرار است در آن انجام شود، باید با توافق اکثریت صورت بگیرد. مرکزگریزی یکی از ویژگیهای این فناوری غیرمتمرکز است که در آن همه افراد با هم برابر هستند. در این حالت بلاک چین حذف شدنی نیست و بهصورت مخرب نمیتوان آن را کنترل کرد.
فناوری بلاک چین چیست؟
بلاکچین اساسا دفتر معاملات دیجیتالی است که در کل شبکه سیستمهای رایانهای موجود در بلاک چین تکثیر و توزیع میشود. سیستمی برای ضبط اطلاعات است به گونهای که تغییر، هک یا تقلب در سیستم را دشوار یا غیرممکن میکند. فناوری بلاکچین، ساختاری است که سوابق معاملاتی را که به عنوان بلاک نیز شناخته میشود، در چندین پایگاه داده معروف به “زنجیره”، در شبکه متصل شده از طریق گرههای نظیر به نظیر، ذخیره میکند. به طور معمول، از این حافظه به عنوان “دفتر دیجیتال” یاد میشود.
هر معاملهای در این دفتر با امضای دیجیتالی مالک صورت میگیرد که با تایید معامله، از دستکاری آن محاظت میشود. بههمین علت است که اطلاعات دفتر کل دیجیتال امنیت بسیار بالایی دارد. نکته جالب توجه اینست که همه میتوانند اطلاعات را ببینند اما کسی نمیتواند آنها را خراب یا دستکاری کند. در یک پایگاه معمولی، اطلاعات در ساختار جدولها قرار میگیرد، اما در بلاک چین ، اطلاعات در بلاکهای زنجیره به هم قرار دارند. بنایراین میتوان گفت که تمام بلاک چینها یک نوع پایگاه داده هستند و همه پایگاههای داده زنجیره بلاک به حساب نمیآیند.
فناوری بلاک چین به منظور پیادهسازی دادهها، جدول زمانی برگشت ناپذیر غیرمتمرکزی را ایجاد کرده است. یعنی دادههای وارد شده در بلاک چینهای غیرمتمرکز، بهصورت غیرقابل برگشت هستند. در مورد بیت کوین نیز میتوان بیان کرد که این موضوع به معنای ثبت معاملات به طور دائمی است که البته ثبت و قابلیت مشاهده آن برای تمام افراد است. برای درک بهتر فناوری بلاک چین، آگاهی از نحوه اجرای آن در معاملات بیت کوین بسیار مفید است. در واقع بلاک چین بهعنوان یک پایگاه داده، معاملات انجام شده بیت کوین را ذخیره میکند.
علت محبوبیت بلاک چین
از مهمترین قسمتهای هر تجارتی، ثبت دقیق سوابق اطلاعات و معاملات است. این موضوع از طریق شخصی ثالث مانند کارگزاران، بانکداران یا وکلا انجام میشود. همین امر منجر به افزایش زمان و هزینه مورد نیاز برای مشاغل میشود. از جمله مهمترین مزایای فناوری بلاکچین، اجتناب از این روند طولانی و تسهیل شدن انجام تراکنشها است. بنابراین، با کمک بلاکچین شما میتوانید در وقت و هزینه ثبت اطلاعات و سوابق خود صرفه جویی کنید.
تصور اکثر افراد این است که بلاک چین و بیت کوین را میتوان به جای یکدیگر استفاده کرد، اما خوب است بدانید که در واقعیت این کار امکانپذیر نیست. فناوری بلاکچین، از جمله مواردی است که شما میتوانید به کمک آن از برنامههای مختلف مانند امور مالی، زنجیره تأمین و غیره را پشتیبانی کنید، این در حالی است که بیت کوین، نوعی ارز دیجیتال است که برای تامین امنیت خود به فناوری بلاکچین وابسته است.
مشکلات و محدودیتهای بلاک چین
- گستردگی شبکه: برای به سود رسیدن بلاک چینها، باید شبکه بزرگی از کاربران وجود داشته باشد. و بحثی که وجود دارد ایسنت که آیا این گستردگی، ایراد مهمی برای پروژههای مجاز بلاک چینها است یا نه.
- هزینه تراکنشها و سرعت شبکه: تبادلات بیت کوین که در چند سال اول حضورش رایگان بود، امروزه هزینههای قابل توجهی دارد.
- اصطلاحات تخصصی: بهعلت نوظهور بودن فناوری بلاک چین، این تکنولوژی داراری مجموعه واژگان و اصطلاحات کاملا جدید است. در طول این چند سال تلاش های متعددی در زمینه ارائه واژه نامه ها، تعاریف و فهرست های کامل و آسان صورت گرفته است.
- نقص امنیتی اجتناب ناپذیر: در بیت کوین و سایر بلاک چین ها یک نقص امنیتی قابل توجه وجود دارد: اگر بیش از نیمی از رایانههایی که به عنوان گره در شبکه فعالیت می کنند دروغ بگویند (دقت داشته باشید بیش از نیمی از رایانهها)، دروغ به حقیقت تبدیل میشود. این نقص “حمله ۵۱ درصد” نامیده میشود و ساتوشی ناکاموتو در زمان راه اندازی بیت کوین به آن اشاره کرد. به همین دلیل استخرهای استخراج بیت کوین توسط جمع به دقت مورد نظارت قرار میگیرد تا اطمینان حاصل شود که هیچ کس ناآگاهانه چنین نفوذی را در شبکه فراهم نمی آورد.
مقایسه بلاک چین و سیستم بانکداری
در سیستم بانکداری مشکلی که وجود دارد این است که وقتی شما در حال انتقال پول هستید، سیستم بانکی مبلغی از حساب شما بابت کارمزد کم میکند. این سیستم به همه اطلاعات حساب شما دسترسی دارد و همه حسابها را میتواند تغییر دهد. متمرکز بودن حساب یعنی اینکه اگر اطلاعات موجود در حساب از بین برود، تمام اطلاعات حسابها هم از بین خواهند رفت. سیستمهای بانکی تمام فرایند انتقال پول را کنترل میکند و برای افرادی مثل ایرانیها انجام تراکنشهای مالی در سطح جهانی ممنوع است.
مزایای بلاک چین در مقابل بانک:
- کارمزد کمتر
- شفافیت
- سیستم غیرقابل هک
- امکان انجام بهصورت کاملا ناشناس
- سرعت بالای تراکنشها
- توسط شخص خاصی کنترل نمیشود
- بینیاز بودن به واسطه
- غیرقابل تغییر بودن
- امنیت بسیار بالا
- امکان جابجایی داراییها از هرجا
دیدگاه فنی بلاک چین
اگر بلاک چین را به عنوان بایگانی که اطلاعات روی آن ثبت می شوند، در نظر بگیریم. شاید یک بلاک چین با چیزهایی که با آن آشنا هستیم، خیلی تفاوت نداشته باشد. با استفاده از یک بلاکچین، افراد زیادی میتوانند سوابق مختلفی را به یک نوع بایگانی اطلاعات وارد کنند و همچنین کاربران میتوانند چگونگی ثبت و بهروزرسانی اطلاعات را کنترل کنند.
ساختار و نوع کار این فناوری خیلی با نوع کار وبسایت ویکیپدیا تفاوت ندارد. مقالات وبسایت دانشنامه آنلاین ویکیپدیا هم محصول یک نویسنده نیست. هر کسی میتواند با رعایت قوانین ویکیپدیا، در این سایت مطلب منتشر کند. بنابراین در ویکیپدیا هم فقط یک فرد اطلاعات را کنترل نمیکند. با بررسیهای بیشتر، تفاوتهایی که باعث میشود فناوری بلاک چین منحصر به فرد باشد، روشن میشود. در حالی که هر دو در شبکههای توزیعشده (اینترنت) اجرا میشوند، ویکیپدیا در شبکه جهانی وب، با استفاده از یک مدل «کلاینت سرور»، طراحی شده است.
این یعنی در ویکیپدیا، دادهها روی سرور متمرکز ذخیره میشوند. حتی اگر کاربران هم نخواهند، یک یا چند نفر به تمام دادهها کنترل دارند و میتوانند آنها را تغییر دهند یا به طور کامل حذف کنند. هر زمان که یک کاربر به صفحه ویکیپدیا دسترسی پیدا کند، نسخه بهروزشده یک مطلب در دیتابیس (مسترکپی) را دریافت میکند. اما تفات اصلی این است که کنترل پایگاه داده همچنان با مدیران ویکیپدیا باقی میماند و کنترل دسترسیها و مجوزها توسط یک مقام مرکزی حفظ میشود.
به نوعی مدیران ویکیپدیا میتوانند یک مقاله را هر زمان که بخواهند حذف کنند. اما در بلاک چین، مالک اطلاعات پایگاه داده، همان کاربران شبکه هستند و اطلاعات ثبتشده روی آن پاک نمیشود. بههمین علت به بلاک چین یک شبکه غیرمتمرکز گفته میشود. بلاک چین یک فناوری جدید است که امکان ثبت اطلاعات بهصورت دائمی و بدون تغییر درآن فراهم است.
درواقع این فناوری نوعی دیتابیس یا پایگاه داده است که روی یک یا چند سرور خاص قرار ندارند و روی تمام کامپیوترهایی که به شبکه متصل میشوند، توزیع شدهاند. بهعلت بهره بردن از رمزنگاری و ثبت آن در همه کامپیوترهای شبکه، سوابق ثبتشده قابل هک یا حذف نیستند. بیت کوین اولین کاربرد این فناوری بود اما از این سیستم انقلابی برای هر سیستمی که لازم باشد نیاز به اعتماد به واسطهها و افراد شخص ثالث کاهش یابد، میتوان بهره گرفت.
مزایا و معایب بلاک چین
از مزایای بلاک چین به موارد زیر میتوان اشاره کرد:
- شفافیت بیشتر: برعکس سیستمهای متمرکز، فرآیند پردازش و تایید اطلاعات در بلاک چینها توسط کاربرها انجام گیرد. بر این اساس هیچکس نمیتواند بدون رضایت اکثریت شبکه کاری را به انجام برساند و همه افراد یک نسخه از دفتر کل را در اختیار دارند. این سیستم شفاف تغییرات بزرگی را در سازمانها و شرکتهای بزرگ میتواند ایجاد کنید.
- حذف سانسور: در بلاک چینِ (عمومی) هیچ سازمان مرکزی روی نودهای شبکه نظارت نمیکند و همهی اعضا قدرت یکسانی دارند و هر اطلاعاتی که در بلوکها ثبت شود، برای همیشه و در معرض دید همه قرار میگیرد.
- امکان ردیابی اطلاعات: تمام تراکنشها و اطلاعات درون آنها روی بلاک چین ذخیره شده و کلیه حسابها یا در اصطلاح کیف پولها را میتوان ردیابی کرد. (البته نه در بلاک چینهایی مثل «مونرو» که با هدف غیرقابل ردیابی بودنِ تراکنشها ساخته شدهاند.)
- امنیت بیشتر: با کمک قوانین اجماع و همچنین استفاده از رمزنگاری و ارتباط زنجیرهای اطلاعات در بلاک چین، امکان تغییر یا دستکاری در اطلاعات بسیار کم و در نتیجه امنیت به بالاترین حد میرسد.
- کاهش هزینهها: شرکتها امروزه هزینهی زیادی برای دریافت خدمات به واسطهها میپردازند. با قابلیت ارتباط همتابههمتا، دیگر نیازی به وجود واسطه یا واحد کنترل مرکزی نیست. در نتیجه با حذف واسطهها، هزینهها و کارمزد های مختلف کاهش پیدا میکند.
- بهبود دقت و صحت از طریق حذف دخالتهای انسانی در فرایند تایید.
- معاملهها ایمن، خصوصی و کارآمد هستند.
از معایب بلاک چین هم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم مقیاس پذیری: بیشتر شبکههای بلاک چین، این مشکل را دارند. به دلیل وجود این مشکل، در زمانهای شلوغی شبکه و افزایش تعداد تراکنشها، سرعت کم و کارمزدها افزایش مییابد.
- خطر باگ برنامهنویسی: وجود باگها یا مشکل نرم افزاری میتواند در قراردادهای هوشمند و برنامههای غیرمتمرکز منجر به از دست رفتن سرمایههای یک پلتفرم شوند.
- نوظهور بودن: این فناوری بسیار جدید و نوپاست و سالهای زیادی لازم است تا به فناوری مثل اینترنت تبدیل شود.
- بازار نوساندار: به علت جدید بودن این فناوری و بازار ارزهای دیجیتال، دستکاریهای زیاد، ممکن است باعث نوسان شدید در قیمتها شود.
- آپدیتهای طولانی: ایجاد تغییر در پلتفرمهای غیرمتمرکز پیچیدگیهای بیشتری نسبت به نوع متمرکز آن دارد. بهعنوان مثال ممکن است شبکهای ۲ ساعت از دسترس خارج شود. انجام چنین اتفاقاتی در شبکههای بلاک چین فورک نامیده میشود و گاهی روزها به طول میانجامد، و مراحلی باید طی شود تا اکثریت موافق آپدیت باشند.
- ماینینگ بیت کوین بسیار هزینهبر است.
- از آن در فعالیتهای غیرقانونی استفاده شده است.
- قابلیت هک شدن.
- تعداد تراکنشها در هر ثانیه اندک هستند.
شبکه همتا به همتا چگونه کار میکند؟
منظور از شبکه همتا به همتا، لایه کاربران است که در آن افراد با ارتباط مستقیم به رد و بدل کردن اطلاعات میپردازند. بهعنوان مثال زمانیکه شما با دوست خود مستقیم صحبت میکنید، یک ارتباط همتا به همتا ایجاد کردهاید. اما تماس تلفنی، تماس توسط یک سرور بررسی و به دوستتان اطلاعرسانی میشود. و این ارتباط دیگر همتا به همتا نیست.
بهطور کلی ارتباط همتا به همتا در سیستمهای متمرکز نیست و فقط مخصوص شبکههای غیرمتمرکز است. در سیستمهای متمرکز تمام اطلاعات در سرور هستند. پس شما برای دسترسی به انها، باید درخواستی برای سرور بفرستید و در صورت تایید از طرف سرور، انرا دریافت کنید. در اینصورت، شما میتوانید همه دادهها را از سرور دانلود و در سیستم خود نگهداری کنید و در آینده میتوانید بدون نیاز به سرور به آنها دسترسی داشته باشید.
کار کردن در شبکههای بلاک چین هم کاملا شبیه همین هستند، به اینصورت که تمام دادههای شبکه در کامپیوتر کاربران ذخیره شده و میماند. همچنین اگر یکی از کاربران از سیستم خارج شود، بقیه افراد در شبکه باقی مانده، به دادهها دسترسی دارند و میتوانند با هم تبادل اطلاعات کنند. حتی در زمان تشکیل یک بلاک جدید، داده ان در شبکه بین همه کاربران پخش میشود و افراد دفتر کل را هر زمان که بخواهند به روز میکنند.
مالکیت در فضای بلاک چین چطور تامین میشود؟
مفاهیمی مثل نام کاربری و پسوورد، کاربردی در شبکه بلاک چین ندارند. برای اثبات مالکیت در این محیط از “رمزنگاری کلید عمومی ” (Public Key Cryptography) یا “رمزنگاری نامتقارن” (Asymmetric Cryptography) معمولا استفاده میشود. این نوع از رمزنگاری از دو کلید عمومی و خصوصی که باعث امنیت بالا و گسترش استفاده از آن در سیستم کامپیوتری و شبکههای بلاک چینی است. کاربران برای اینکه قابلیت دریافت رمزارز از دیگران را داشته باشند، باید کلید خصوصی خود را درست کنند.
کلید خصوصی یک عدد تصادفی بسیار طولانی است که حدس زدن آن حتی با صرف سالیان برای کسی ممکن نیست. البته اگر کلید خصوصی در اختیار کس دیگری قرار بگیرد، او میتواند با وارد کردن رمز، ادعای مالکیت و مبلغ موجود را خرج کند. بنابراین کلید خصوصی هرکسی باید بهطور خصوصی نزد خود مخفی بماند. البته کلید عمومی میتواند در اختیار دیگران قرار بگیرد، کلید عمومی در حقیقت شماره حساب شماست. تبدیل این دو کلید به یکدیگر یعنی کلید خصوصی و عمومی تقریبا غیرممکن است، که این موضوع خود میتواند باعث ایجاد امنیت بالایی برای کاربران شود.
امنیت بلاک چین
تکنولوژی «Blockchain» مسائل مربوط به امنیت و اعتماد را به چندین روش پیش میبرد. اول اینکه بلاکهای جدید همیشه به صورت خطی و بر اساس تاریخشان ذخیره میشوند؛ یعنی آنها همیشه به «انتهای» بلاک چین اضافه میشوند. اگر نگاهی به بلاک بیت کوین بیندازید، خواهید دید که هر بلاک دارای موقعیتی در زنجیره است که «height» نامیده میشود. جالب است بدانید که از فوریه ۲۰۱۹، ارتفاع بلاکها به ۵۶۲،۰۰۰ رسیده است.
پس از اضافه شدن یک بلاک به انتهای بلاک چین، بازگرداندن و تغییر محتوای بلاک بسیار دشوار میشود. چون هر بلاک، شامل هش خودش و هش بلاک قبل از آن نیز خواهد بود. همانطور که با هم گفتیم، کدهای هش به وسیله تابعی ریاضی ایجاد میشوند که اطلاعات دیجیتالی را به رشتهای از اعداد و حروف تبدیل میکند. اگر این اطلاعات به هر نحوی ویرایش شوند، کد هش نیز تغییر پیدا میکند. به همین دلیل است که این مساله برای امنیت شبکه بسیار اهمیت دارد. اجازه بدهید مثالی برایتان بزنیم.
تصور کنید هکری تلاش میکند تا تراکنش خریدتان در سایتی آنلاین را تغییر دهد تا مجبور شوید دوبار هزینه خرید خود را پرداخت کنید. به محض ویرایش مقدار مبلغ معاملهتان، هش بلاک تغییر پیدا خواهد کرد. بلاک بعدی در این زنجیره هنوز هش قبلی را در خود دارد و هکرها باید آن بلاک را به منظور پوشاندن کار خود بهروزرسانی کنند. با انجام این کار، هش بلاک تغییر پیدا میکند و همینطور هشهای بعدی و بعدی. بنابراین، برای تغییر یک بلاک، هکر باید هر بلاک پس از آن را نیز در بلاک چین تغییر دهد.
محاسبه دوباره همه این هشها، به قدرت محاسباتی بسیار زیاد و غیر قابل تصوری نیاز دارد. به عبارت دیگر، با افزودن یک بلاک به بلاک چین، ویرایش آن بسیار دشوار و حذف آن غیر ممکن میشود. شبکههای بلاک چین با هدف ایجاد اعتماد، تعدادی تست را برای کامپیوترهایی که قصد اتصال به شبکه و اضافه شدن زنجیره بلاک دارند اجرا میکنند. این تستها که «مدلهای اجماع» (consensus models) نامیده میشوند باید پیش از مشارکت کاربران در شبکه «Blockchain» اجرا شوند تا کاربران خودشان را به شبکه ثابت کنند.
برای انجام تراکنش دیجیتالی شما به یک کلید عمومی و یک کلید خصوصی نیاز دارید. هدف اصلی این کلیدها ایجاد یک مرجع هویتی دیجیتالی امن است، که بر اساس یک ترکیب از کلیدهای رمزنگاری شدهی عمومی و خصوصی ساخته شده است. این مرجع هویتی امن، بخش اصلی تکنولوژی بلاک چین را تشکیل میدهد. کلیدهای عمومی و خصوصی، باهم یک امضای دیجیتالی را تشکیل میدهند، که یک ابزار مهم برای صدور و کنترل مالکیت و امنیت هستند.
کنترل مالکیت برای ایمن کردن تراکنشهای دیجیتالی بسیار مفید است، اما کافی نیست. با وجود اینکه مسئله احراز هویت، یک مسئله حل شده است امل هنوز هم نیاز به ابزاری برای تایید تراکنشها احساس میشد که در انرا با “شبکه توزیع شده “در بلاک چین حل شده است. بهطور کلی بلاک چین از لایههای امنیتی زیادی مانند کلیدهای خصوصی، کتیدهای عمومی، هش، سیستم همتا به همتا و الگوریتمهای مختلفی تشکیل شده است که همه این عوامل باهم یک شبکه امن و بسیار پایدار بهوجود آوردهاند.
بهعنوان مثال هش به تنهایی امنیت یک شبکه کامل از بلاکها را میتواند تامین کند. به صورت تئوری تنها زمانی میتوان در بلاک چین تغییر ایجاد کرد که بتوان اطلاعات بیش از ۵۱ درصد گرههای شبکه را تغییر داد. اینکار به صورت عملی نیاز به قدرت هشینگ بسیار بالایی دارد. در سالهای اخیر چندین کلاهبرداری بزرگ گزارش شده که عموماً به دلیل استفاده از صرافیهای نامعتبر بوده است. بلاکهای جدید همیشه به شکل خطی و به ترتیب زمانی اضافه میشوند.
بنابراین بلاکهای جدید همیشه به پایان بلاک چین اضافه میشوند. هر بلاک در زنجیره دارای موقعیتی به نام ارتفاع (height) است. پس از اضافه شدن یک بلاک به انتهای بلاک چین دیگر کار تمام است و برگرداندن و دستکاری بلوک برای تغییر محتوای آن بسیار دشوار خواهد بود. زیرا هر بلوک با هش اختصاصی به خود، و همچنین هش مربوط به بلاک قبل از آن علامت گذاری شده است. کدهای هش از طریق یک عملکرد ریاضی ایجاد میشوند که اطلاعات دیجیتال را به رشته ای از اعداد و حروف تبدیل می کند.
در صورتی که این اطلاعات به هر طریق دستکاری و ویرایش شود، کد هَش نیز تغییر خواهد کرد. فرض کنیم یک هکر سعی کند اطلاعات تراکنش شما را دستکاری کند تا مجبور شوید بهای خرید خود را دوباره بپردازید. همین که اطلاعات معامله شما ویرایش شود هَش بلاک تغییر میکند؛ بلاک بعدی در زنجیره هنوز حاوی هَش قدیمی است و قاعدتاً هکر باید آن را هم بهروزرسانی کند؛ و سپس بلاک بعدی تا آخر به این ترتیب است، محاسبه مجدد همه این هَش ها به قدرت محاسباتی عظیم و غیرقابل تصوری نیاز دارد.
به عبارت دیگر، پس از اضافه شدن یک بلاک به بلاک چین، ویرایش آن بسیار دشوار و حذف آن غیرممکن خواهد بود. بلاک چین بهوسیله مکانیزمهایی که شامل تکنیکهای پیشرفته رمزنگاری و مدلهای رفتاری تصمیم گیری ریاضی، امنیت خود را تامین میکند. در کاربرد این فناوری مساله تغییر ناپذیری و امنیت بسیار مهم و ضروری است، که در ادامه به راجع به نحوه تامین این دو مسئله مهم به گفتگو میپردازیم.
اجماع و تغییر ناپذیری
ویژگی اجماع به توانایی گرههای یک شبکه برای رسیدن به اجماع، جهت ثبت تراکنشها و ساخت بلوک گفته میشود. در مقابل، ویژگی تغییرناپذیری به معنی جلوگیری از کپی شدن معاملاتی است که قبلا در سیستم ثبت شدهاند. این دو ویژگی در کنار هم باعث ایجاد امنیت در بلاک چین میشوند. الگوریتمهای اجماع به ما اطمینان میدهند که قوانین شبکه در حال اجرا است و همه اعضای شبکه در مورد وضعیت فعلی شبکه توافق دارند. در حالی که تغییرناپذیری، یکپارچگی دادهها و سوابق تراکنشهای انجام شده را پس از تایید اعتبار هر بلوک تضمین میکند.
شبکه توزیع شده چیست؟
اکنون با ذکر یک مثال به توضیح شبکه توزیع شده میپردازیم. تصور کنید که از منزل یا محل کار شما دزدی صورت گرفته است. احتمالا برای پیگیری این موضوع، در ابتدا به دوربینهای مدار بسته مراجعه میکنید. پس حالا شما برای اثبات ادعای خود یک سری شواهد بصری دارید. بخش عمده ارزش فناوری بلاک چین بیت کوین، شبکه بزرگ توزیع شده آن است. در این شبکه، اعتبار سنجها از تایید ریاضی بهعنوان دوربین استفاده میکنند و سر اینکه همگی شاهد این رخداد بودهاند، توافق دارند. نکته قابل توجه این است که اندازه شبکه در امنیت آن نقش بسیار مهمی دارد.
نقش رمزنگاری در امنیت بلاک چین
بلاک چین برای تامین امنیت دادههای خود به طور گسترده از رمزنگاری استفاده میکند. در این زمینه، توابع هش رمزنگاری از اهمیت بالایی برخوردار هستند. هش کردن فرآیندی است که در آن یک تابع هش، ورودی را با اندازه دلخواه دریافت میکند و خروجی هش را با با یک طول ثابت برمیگرداند. در فرآیند هشینگ با کوچکترین تغییر در ورودی، خروجی تغییر پیدا میکند. اما اگر ورودی ثابت باشد هر چند بار هم تابع اجرا شود، خروجی یکی خواهد بود.
در فضای بلاک چین خروجی توابع (هش) به عنوان شناساگرهای منحصربهفرد در بلاک دادهها استفاده میشوند. هش هر بلاک، با استفاده از هش بلاک قبل ایجاد میشود. همین موضوع باعث ایجاد زنجیره بلاک میشود. بنابراین، هش هر بلاک به هش بلاک قبلی و دادههای ذخیره شده در بلاک بستگی دارد. شناساگرهای هش نقش مهمی در حفظ امنیت و تغییرناپذیری بلاک چین ایفا میکنند.
مقیاس پذیری در بلاک چین
مقیاس پذیری به توانایی شبکه در پاسخ دادن به افزایش تقاضا در سیستم گفته میشود. غیرمتمرکز بودن و تغییر ناپذیری بلاک چین در ازای پرداخت هزینههای بالایی مثل کاهش مقیاس پذیری، بهدست آمده است. پایگاه دادههای متمرکز برخلاف بلاک چین که غیرمتمرکز است، توانایی انجام تراکنشها را با سرعتی به مراتب بالاتر دارند. دلیل این امر عدم نیاز این سیستمها به تایید تراکنشها توسط هزاران نفر در سراسر دنیا است. گرچه راهحلهای متفاوت زیادی نیز برای حل آن ارائه و اجرایی شده است.
اما در حال حاضر راهحل نهایی برای هیچکس مشخص نیست. برای حل مشکل مقیاس پذیری، راهحلهای مختلف باید آزمایش شوند تا در نهایت سادهترین راهحل، بهدست اید. یک سوال اساسی که در مورد مقیاسپذیری وجود دارد و دیدگاهها را به دو دسته تقسیم میکند. یک دسته معتقدند برای افزایش مقیاسپذیری شبکه، باید عملکرد خود بلاک چین را افزایش دهیم که به آن «مقیاسپذیری درونزنجیرهای (on-chain scaling) گفته میشود.
دسته دیگر معتقدند که باید اجازه دهیم تراکنشها بدون درگیری با بلاک چین اصلی انجام شوند و از این طریق مقیاسپذیری را افزایش دهیم. به این روش «مقیاسپذیری برونزنجیرهای» (off-chain scaling)میگویند. هر یک از این روشها مزایای خودشان را دارند. راهحلهای مقیاسپذیری درون زنجیرهای میتواند شامل کاهش اندازه تراکنشها یا بهینهسازی نحوه ذخیره آنها در بلاک باشد. از طرف دیگر راهحلهای خارج از زنجیره شامل دستهبندی معاملات خارج از شبکه اصلی و اضافه کردن آنها به شبکه با تاخیر زمانی است. برخی از روشهای معروف مقیاسپذیری استفاده از «سایدچین» (Sidechain) و «کانالهای پرداخت» (Payment Channels) است.
مقیاس پذیری به چه علتی مورد نیاز است؟
دلیل ایجاد بلاک چین، جایگزینی سیستمهای متمرکز است. بلاک چین برای رقابت با این سیستمها حداقل باید به اندازه آنها مقیاسپذیر باشد. البته در عمل، برای جذب توسعهدهندگان و عموم مردم برای استفاده از این پلتفرمها، بلاک چین مجبور است مقیاسپذیری بالاتری از سیستمهای معمولداشته باشد. بنابراین نیاز است که بلاک چین سریعتر، ارزانتر و راحتتر از سیستمهای سنتی باشد.
بهعنوان مثال شبکه اجتماعی را در نظر بگیرید که در بلاک چین راهاندازی شده است. اگر این شبکه تنها توانایی انتقال 10 پیام در دقیقه را داشته باشد و میلیونها کاربر در سرتاسر جهان بخواهند از این بستر استفاده کنند، پیام شما ممکن است بعد از چند روز به دست مخاطب برسد. در عمل استفاده از این سیستم هیج مبنا و منطقی ندارد.
سیستم ثبت اطلاعات در بلاک چین چطور کار میکند؟
وقتی کلیدهای رمزنگاری شده با شبکه توزیع شده ترکیب میشوند، نوع مفید تعاملات دیجیتالی شکل میگیرد. فناوری بلاک چین به شخص اول اجازه میدهد تا با استفاده از کلید خصوصی خود برای ضمیمه اطلاعات مربوط به تراکنش، بهعنوان مثال در انتقال بیت کوین، مقداری از این ارز را با کلید عمومی به شخص دیگری ارسال کند. همه این اطلاعات روی هم رفته، بخشی از یک بلاک را تشکیل میدهند. هر بلاک شامل یک امضای دیجیتالی، زمان سنج و اطلاعات مربوط به آن است. در قسمت بعدی همین بلاک بین تمام اعضای شبکه (نودها) پخش میشود.
سازوکار فناوری بلاک چین
زمانیکه یک بلاک، داده جدیدی را ذخیره میکند، به بلاک چین اضافه میشود. در واقع، این تکنولوژی از بلاکهای متعدد که به هم متصل شدهاند، تشکیل شده است. برای اضافه شدن یک بلاک به فناوری بلاک چین ، چهار اتاق باید بیفتد: در ابتدا باید معاملهای انجام بگیرد. مثلا با کلیک روی گزینه خرید، وارد مرحله بعدی میشوید و خریدتان را قطعی میکنید. در مرحله بعدی، خریدتان باید تایید شود. پس از انجام خرید، تراکنش شما باید تایید شود. مانند سایر پروسههای ثبت اطلاعات مثل کمیسیون بورس، شخصی مسئول بررسی اطلاعات جدید است.
در این فناوری پیشرفته، این وظیفه در اختیار شبکهای از کامپیوترهاست. در اکثر موارد از هزاران کامپیوتر در سراسر دنیا تشکیل شدهاند. (در خصوص بیت کوین در حدود 5 میلیون). وقتیکه شما خرید آنلاین خود را انجام میدهید، شبکهای از کامپیوترها، تراکنش شما را چک میکنند تا متوجه شوند که این تراکنش به شیوهای شما انتخاب کردهاید، اتفاق افتاده است یا خیر. و همه جزییات خرید مانند زمان معامله، مقدار و مبلغ را تایید میکنند.
در مرحله سوم تراکنشها باید در یک بلاک ذخیره شوند. بعد از اینکه تراکنش شما به صورت دقیق تایید شد، رنگ آن سبز میشود. مبلغ معاملهتان، امضای دیجیتالی شما و امضای دیجیتالی شرکت آنلاینی که از آن خرید کردید، همگی در یک بلاک ذخیره میشوند و این معامله به صدها یا هزاران معامله همانند آن خواهد پیوست. در مرحله نهایی، کد هش ساخته میشود. هر یک از بلاکها چیزی به نام «هش» دارند. یک هش، رشتهای از کاراکترها است که در هر بلاک با یک تابع ریاضی خاص به دست میآید و توسعه دهندگان آن را مشخص میکنند.
کوچکترین تغییر در اطلاعات یک بلاک، هش آن را بهطور کلی تغییر میدهد. زمانی که تمام تراکنشهای بلاک تایید شدند، کد شناسایی منحصر به فردی به آن اختصاص داده میشود که همان هش است. در «Blockchain» هش بلاکهای بعدی، شامل هش بلاک قبلی هم هستند. هنگامی که این بلاک جدید به بلاک چین اضافه میشود، برای عموم (و حتی شما) قابل مشاهده خواهد بود. در آن هنگام به اطلاعاتی مثل دادههای معامله، زمان، مکان و اینکه چه کسی آن بلاک را به فناوری بلاکچین افزوده است، دسترسی خواهید داشت.
آینده بلاک چین
همانطوری که همه میدانیم بلاک چین یک فناوری نوظهور و نوپا در عرصه تکنولوژی، در حال پیشرفت و تکامل است. با توجه به پیشرفتهای که در این عرصه دارد، میتوانیم منتظر ایفای نقشهای بزرگ و کلیدی ان در زمینههای مختلف زندگی باشیم. ایا علت محبوبیت این فناوری را میدانید؟ چون دیگر لازم نیست داراییها در بانک نگهداری شوند و تمامی فعالیتهای مالی توسط خود شخص انجام میگیرد.
علت دیگر محبوبیت بلاک چین ، بیتاثیر بودن تعاملات سیاسی و اقتصادی روی این داراریی هاست. بهعبارت دیگر تحریمهای مالی در کاهش ارزش این داراییها تاثیر زیادی ندارد. این تنها کاربرد بلاکچین در زمینهی امور مالی است، در بسیاری دیگر از زمینهها میتوان از قابلیتهای بلاک چین بهره برد. همانطور که بسیاری معتقدند بلاک چین بزرگترین اختراع بشر پس از اینترنت است.
کاربردهای بلاک چین
کاربردهای بلاک چین نامحدود است و هیچ حد و مرزی برای تکنولوژی روز پیشرفته دنیا وجود ندارد. از کاربردهای فناوری بلاک چین میتوان به کاربرد آن در امور مالی و تجارت، صنعت گیمینگ (بازی های بلاک چین)، خدمات حمل و نقل، املاک و مستغلات، سازمانهای دولتی، بهداشت و درمان و بسیاری زمینههای دیگر اشاره کرد.
نتیجهگیری
بلاک چین یک فناوری نوپاست که هدف آن ذخیره و انتقال دادهها بهصورت غیر متمرکز است. امنیت این شبکه حاصل استفاده از ایدههای مبتکرانه در حوزههای اقتصاد و رمزنگاری است. در این مقاله از ارزکت سعی کردیم تا در حد توان بیشتر جنبههای عملی و فنی و کاربردهای آن در حوزههای مختلف را بررسی کردیم. به نظر شما این فناوری جدید تا چه زمانی میتواند پاسخگوی نیاز معاملهگران این عرصه باشد؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید. به انتهای این قسمت از فناوری بلاک چین رسیدیم، اما تازه در اول راه فناوری بلاک چین به سر میبریم.
باید به یاد داشت که سایر فناوریها و تکنولوژیها هم مسیری طولانی را طی کردهاند تا به جایگاهی که امروز در آن قرار دارند، رسیدهاند. بلاک چین نیز بهعنوان یکی از مسیرهای فناوری DLT با پروژه بیت کوین به دنیا معرفی شده است. سایر پروژهها هم به مرور زمان از یک چنین ساختار مشابهی استفاده کرده و با ارائه خدمات خود، یک بازار تریلیون دلاری بهنام بازار کریپتوکارنسی را بهوجود آوردهاند. از مزیتهای بلاک چین میتوان شفافیت و امنیت بیشتر، کاهش هزینهها و حذف سانسور را نام برد. این فناوری به خاطر نوظهور بودن هنوز درگیر مسائلی مثل عدم مقیاسپذیری، باگهای کدنویسی، آپدیتهای سخت و زمانبر و بازار پر نوسان است.
سوالات متداول
آیا بلاک چین امن است؟
به این مساله توجه داشته باشید که بلاک های جدید همیشه به صورت خطی و به ترتیب زمانی ذخیره می شوند.یعنی همیشه به “انتهای” بلاکچین اضافه می شوند. بنابراین شبکه های بلاک چین روزانه در حال تغییر و تحول هستند، از این رو فرایند هک کردن آنها دشوار است. به عبارتی دیگر با توجه به این موضوع بلاک چین ها از امنیت بالایی برخوارد است.
تفاوت بلاک چین و بیت کوین چیست؟
دقت داشته باشید هدف از بلاکچین، فراهم آوردن بستری است که اطلاعات دیجیتالی ضبط و توزیع شوند، اما ویرایش و دستکاری نشوند. دقت کنید که بلاک چین همان بیت کوین نیست. بیت کوین تنها یکی از برنامههای بی شماری است که بر روی بلاک چین ساخته شده است.